100 lat estońsko-polskich stosunków dyplomatycznych

Ostatniego dnia 2020 roku Estonia i Polska obchodzą 100-lecie nawiązania stosunków dyplomatycznych. Polska uznała Estonię de iure 31 grudnia 1920 r.

Z okazji Roku Jubileuszowego opracowaliśmy kalendarium relacji estońsko-polskich, które poprzez fotografie i dokumenty historyczne przedstawia przegląd interesujących, ważnych i fascynujących momentów w stosunkach między dwoma krajami na przestrzeni 100 lat.

Dziękujemy wszystkim, którzy przyczynili się do zebrania faktów, zdjęć i dokumentów!

Miłej podróży w czasie!

Autorzy:
Ambasada Estonii w Warszawie
Ministerstwo Spraw Zagranicznych Estonii
Johannes Vahe i Carlos Kleimann

XV-XVII w.
Historyczne punkty wspólne Flaga miasta Tartu Flaga miasta Tartu
Chociaż stosunki państwowe Estonii i Polski oficjalnie nawiązano dopiero po I wojnie światowej, to Estończyków i Polaków łączyły już wcześniej liczne punkty wspólne. Na przykład w średniowieczu wiele miast znajdujących się obecnie w granicach Polski i Estonii należało do Ligi Hanzeatyckiej i panował między nimi ożywiony handel. Stosunki polityczne rosnącego w siłę państwa polsko-litewskiego z inflancką gałęzią zakonu krzyżackiego, będącego wiodącą siłą w Inflantach, były w XV w. wrogie.

Na początku XVI w. działał w Tallinnie pochodzący z Polski mistrz budownictwa i rzeźbiarz Clemens Pale. Stworzony przez niego cenotaf poświęcony Hansowi Pawelsowi do dzisiaj zdobi talliński kościół św. Olafa. Świątynia szczyciła się w swoim czasie najwyższą wieżą w Europie.

Jednym z najbardziej znaczących okresów w polsko-estońskich relacjach jest z pewnością XVI wiek, kiedy południowa Estonia znajdowała się pod panowaniem państwa polsko-litewskiego w latach 1561-1629 (od 1569 Rzeczypospolitej Obojga Narodów). Za czasów panowania polskiego, jak nazywany jest ten okres w historiografii estońskiej, założono w Tartu kolegium jezuickie, a następnie w pomieszczeniach tej pierwszej szkoły wyższej na ziemiach estońskich władze szwedzkie utworzyły w 1632 r. Uniwersytet w Tartu. W 1584 r. król Polski Stefan Batory nadał miejscowości Valga prawa miejskie, w tym samym roku nadano przywilejem używaną do dziś biało-czerwoną flagę miasta Tartu, wzorowaną na polskich barwach. Na najwspanialszym budynku epoki renesansu w Tallinnie, Domu Bractwa Czarnogłowych, zachowały się płaskorzeźby z portretami króla Zygmunta III i królowej Anny, przypominające o pierwszej wizycie polskiego króla w Tallinnie oraz o krótkim czasie, w którym cała Estonia znajdowała się pod panowaniem króla władającego jednocześnie Rzeczpospolitą i Szwecją.

Źródła:
Dionysius Fabricius. Liivimaa ajaloo lühiülevaade. Johannes Esto Ühing, 2010.
Eesti ajalugu III. Koostanud Enn Küng. Tartu Ülikooli ajaloo ja arheoloogia instituut, 2013.
Vello Helk. Jesuiidid Tartus: vastureformatsiooni eelpost Põhja-Euroopas. Tartu, Ilmamaa, 2003.
Margus Laidre. Domus Belli. Põhjamaade Saja-aastane sõda Liivimaal 1554-1661. Tallinn, Argo, 2015.

XIX w. i początek XX w.
Początek współpracy i przyjaźni Prezydent Toomas Hendrik Ilves w Gdańsku odwiedza Konwent Polonia, autor: Raigo Pajula Prezydent Toomas Hendrik Ilves w Gdańsku odwiedza Konwent Polonia, autor: Raigo Pajula
Za początek trwającej do dziś wzajemnej współpracy i przyjaźni można uznać wiek XIX. Znaczna część ziem polskich i ziemie estońskie wchodziły wówczas w skład Imperium Rosyjskiego.

W tym okresie mocno rozwijały się więzi nawiązane podczas wspólnego zdobywania wykształcenia. Ze względu na naciski władzy carskiej na polski system edukacji, zamknięcie polskojęzycznych uniwersytetów oraz rusyfikację rozpoczętą w Polsce znacznie wcześniej niż w Estonii, polscy studenci otrzymali możliwość nauki medycyny, ekonomii, prawa, dyplomacji, teologii i matematyki na Uniwersytecie w Tartu, dzięki tamtejszemu bardziej liberalnemu środowisku naukowemu. Właśnie w Tartu utworzono w 1828 r. pierwszą polską korporację akademicką Konwent Polonia.

Pod koniec XIX i na początku XX w. wielu Estończyków trafiło do wileńskiej szkoły wojskowej. W 1905 r., jako najlepszy na roku, ukończył ją także Johan Laidoner, który studiował tam razem z innymi oficerami estońskimi i polskimi.

Johan Laidoner pozostał do końca życia wielkim przyjacielem Polski i rzecznikiem współpracy estońsko-polskiej. W 1911 r. ożenił się z Polką, Marią Kruszewską, którą poznał w czasach nauki w szkole wojskowej. Jeszcze w 1939 r. Laidoner odwiedził Warszawę, gdzie spotkał się z polskimi władzami państwowymi i wojskowymi.

Źródła:
Toomas Hiio. Spes patriae: üliõpilasseltsid ja –korporatsioonid Eestis. Tallinn, Olion, 1996.
https://et.wikipedia.org/wiki/Vikipeedia:GLAM/Poola-Eesti_suhted/1
Raimo Pullat, (2001), “Versaillest Westerplatteni-Eesti ja Poola suhted kahe maailmasõja vahel”, Estopol kirjastus, s. 133.

1917
Przygotowania do niepodległości
W wyniku rewolucji lutowej 12 kwietnia (30 marca wg kalendarza juliańskiego) połączono zamieszkałą przez Estończyków północną część guberni inflanckiej z gubernią estońską, co oznaczało również zatarcie linii stanowiącej dawną granicę polsko-szwedzką, a następnie granicę między guberniami, która w XVI-XVII w. rozdzielała północną i południową Estonię.

Po komunistycznym zamachu stanu w Rosji autonomiczne estońskie Zgromadzenie Narodowe Maapäev ogłosiło się 28 listopada 1917 r. najwyższą władzą w Estonii i ustanowiło delegację zagraniczną w celu zwrócenia się o pomoc międzynarodową. W tym samym czasie twórca polskiej armii Józef Piłsudski wzywał polskich żołnierzy z całego świata pod sztandar odradzającej się Polski. Uzyskanie niepodległości przez Estonię oraz odbudowa państwa polskiego nie miałyby miejsca, gdyby nie rozpad wielkich mocarstw, które dotychczas kontrolowały terytoria Estończyków i Polaków.

24.02.1918
Narodziny Republiki Estońskiej Publiczne odczytanie estońskiej deklaracji niepodległości z balkonu Teatru Endla w Parnawie (Zdjęcie: zbiory Muzeum Parnawy) Publiczne odczytanie estońskiej deklaracji niepodległości z balkonu Teatru Endla w Parnawie (Zdjęcie: zbiory Muzeum Parnawy)
Z inicjatywy Komitetu Ocalenia powstała estońska deklaracja niepodległości, którą publicznie odczytano 23 lutego 1918 r. z balkonu Teatru Endla w Parnawie. Następnego dnia, 24 lutego 1918 r., Komitet Ocalenia ogłosił Estonię niepodległą republiką demokratyczną.
11.11.1918
Odzyskanie niepodległości przez Polskę Józef Piłsudski Józef Piłsudski
11 listopada 1918 r. marszałek Józef Piłsudski jako Naczelny Wódz Wojska Polskiego ogłasza powrót „Polskiej Rzeczypospolitej Odrodzonej i Niepodległej” na mapę świata.

Od Piłsudskiego pochodzi pomysł utworzenia federacji Międzymorza (zwanej też Intermarium), skupiającej kraje Europy Środkowo-Wschodniej, której celem byłoby zrównoważenie w regionie potęgi Rosji i Niemiec. Federacja obejmowałaby kraje od Finlandii po Jugosławię (Bałkany) i oczywiście należałyby do niej także Estonia i Polska. Ze względu jednak na bardzo napięte stosunki pomiędzy wieloma państwami, mającymi planowo przynależeć do federacji, realizacja tego pomysłu nie zaszła daleko.

06.10.1919
Uznanie Republiki Estońskiej de facto
Estońskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych otrzymuje telegram od swoich polskich kolegów z wiadomością, że Polska uznaje Republikę Estońską de facto 6 października 1919 r.
31.12.1920
Uznanie Republiki Estońskiej de iure Akt uznania przekazany Estonii przez Polskę Akt uznania przekazany Estonii przez Polskę
Pismem datowanym na 31.12.1920 polski minister spraw zagranicznych Eustachy Sapieha poinformował swojego estońskiego odpowiednika Otto Strandmana o uznaniu Republiki Estońskiej za niepodległe i suwerenne państwo. Decyzję przekazano dzień po uznaniu Estonii i Łotwy de iure przez Radę Najwyższą Ententy 26 stycznia 1921 r.

Źródła:
Raimo Pullat, (2001), “Versaillest Westerplatteni-Eesti ja Poola suhted kahe maailmasõja vahel”, Estopol kirjastus, s. 32.

1918-1925
Traktaty pokojowe i stosunki sojusznicze Poselstwo Polski przy pociągu pancernym nr 2 na dworcu w miejscowości Valga Poselstwo Polski przy pociągu pancernym nr 2 na dworcu w miejscowości Valga
Następujące wydarzenia odegrały ważną rolę w uzyskaniu przez Polskę i Estonię niepodległości oraz stabilizacji regionu.

Estonia:
Rozbicie Landeswehry przez 3. Dywizję Estońską 23 czerwca 1919 r.
Zawarcie pokoju w Tartu 2 lutego 1920 r.

Polska:
Wyznaczenie zachodniej granicy państwa polskiego na konferencji pokojowej w Wersalu w 1919 r.
Rozbicie sowieckiej Armii Czerwonej w Bitwie Warszawskiej, tzw. Cud nad Wisłą, co zmusiło komunistów do wstrzymania na pewien czas marszu na Zachód. Pokój ryski (18 marca 1921 roku) wyznaczył wschodnią granicę Polski.

Na bezpieczeństwo krajów bałtyckich i Europy wpłynął, ogólnie rzecz biorąc, spór między polsko-litewski o Wilno. Zerwane stosunki dyplomatyczne między Polską a Litwą przywrócono pod naciskiem Polski i za pośrednictwem Estonii dopiero w 1938 r. Kwestia Wilna, drobne spory graniczne i majątkowe oraz odmienne spojrzenie na kwestię bezpieczeństwa narodowego nie sprzyjały próbom utworzenia tzw. związku państw buforowych od Finlandii po Polskę czy Rumunię. Z drugiej strony konferencje bałtyckie z udziałem Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy i Polski pozwoliły estońskim i polskim politykom lepiej zrozumieć siebie nawzajem i wspólne interesy obu krajów, zarówno w wymiarze bilateralnym, jak i na poziomie Ligi Narodów.

Źródła:
Raimo Pullat, (2001), “Versaillest Westerplatteni-Eesti ja Poola suhted kahe maailmasõja vahel”, Estopol kirjastus, s. 20-29.
Eesti suhted Leedu ja Poolaga. Balti konverentsid 1920-1925. Koostanud Heino Arumäe. Tallinn, Umara, 2001.
Vahur Made. Külalisena maailmapoliitikas. Eesti ja Rahvasteliit 1919-1946. Tartu Ülikooli Kirjastus, 1999.

04.05.1921
Pierwsi dyplomaci Lista wysłanych do Polski dyplomatów w 1921 r., na której po raz pierwszy znalazł się również dyplomata estoński Lista wysłanych do Polski dyplomatów w 1921 r., na której po raz pierwszy znalazł się również dyplomata estoński
Urząd obejmuje pierwszy dyplomata Republiki Estońskiej w Polsce Aleksander Hellat, który podczas swojej kariery pełnił również funkcję ministra spraw wewnętrznych, ministra spraw zagranicznych i mera Tallinna.

Za pierwszego przedstawiciela Republiki Estońskiej w Polsce i założyciela tamtejszego Poselstwa należy jednak uznać podpułkownika Jaana Junkura, który zaczął pełnić funkcję przedstawiciela wojskowego w Polsce już w 1919 r.

Personel Poselstwa Estonii w Warszawie w okresie międzywojennym:

Posłowie:
Aleksander Hellat 1921 konsul generalny ze stałym miejscem pobytu w Rydze, 1921-1922 poseł
Juhan Leppik 1923-1927 chargé d’affaires i poseł
Otto Strandman 1927-1929 poseł
Karl Tofer 1930-1932 poseł
Karl Robert Pusta 1932-1934 poseł
Johannes Markus 1935-1939 poseł

Dyplomaci:
Otto Grant 1923-1927 II sekretarz
Artur Tuldava 1926-1926 II sekretarz
Jaan Junkur 1921-1924 sekretarz
August Koem 1936-1939 I sekretarz-konsul
Edgar Pärli 1924-1926 attaché
Konstantin Talven 1929-1936 I sekretarz, chargé d’affaires i radca
Oskar Öpik 1923 chargé d’affaires

Urzędnicy:
Stanislava Lehr 1923
Anton Reiman 1920
Ladislava Sandecka 1923-1939
Hugo Spiegel 1924-1926
Aleksander Tiismann 1920
Karl Udal 1920-1921
Aldur Urm 1937-1939

Attaché wojskowi:
Podpułkownik Jaan Junkur 1919-1924
Podpułkownik Ludvig Karl Jakobsen 1924-1930
Podpułkownik Johannes Aleksander Raud  1931-1934
Podpułkownik Herbert Voldemar Raidna 1934-1938
Podpułkownik Rein Tomback 1939

Źródła:
https://vm.ee/sites/default/files/content-editors/web-static/301/valisteenistus_leksikon.pdf s. 43, 162.

1919-1925
Konferencje bałtyckie Poola delegatsiooni saabumine Balti riikide konverentsile Riiga Poola delegatsiooni saabumine Balti riikide konverentsile Riiga
Konferencje bałtyckie między Estonią, Łotwą, Polską i Finlandią okazały się skomplikowane ze względu na różnice stanowisk pomiędzy państwami. Osiągnięto jednak pewne postępy we współpracy politycznej, ekonomicznej i wojskowej.

Interesy Polski nie pokrywały się z interesami państw bałtyckich, w tym Estonii. Kiedy w sierpniu 1919 r. Estonia rozpoczęła poszukiwanie możliwości osiągnięcia pokoju z Rosją Radziecką, Polska toczyła wojnę z Armią Czerwoną i zabiegała o to, żeby kraje bałtyckie i Finlandia wstrzymały się z zawieraniem traktatów pokojowych.

Później jednak stosunki między Estonią i Polską uległy poprawie. Omawiano bieżące kwestie oraz współpracowano w Lidze Narodów, aktywnie rozwijano współpracę wojskową i składano wzajemne wizyty.

Źródła:
Raimo Pullat, (2001), “Versaillest Westerplatteni-Eesti ja Poola suhted kahe maailmasõja vahel”, Estopol kirjastus, s. 70-83.

Lata 20. XX w.
Próba puczu w Estonii i liczne wizyty bilateralne Poseł Estonii w Polsce (1932-1934) Karl Robert Pusta (czwarty z lewej) razem z pracownikami Ministerstwa Spraw Zagranicznych po przekazaniu listów uwierzytelniających Prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu. Poseł Estonii w Polsce (1932-1934) Karl Robert Pusta (czwarty z lewej) razem z pracownikami Ministerstwa Spraw Zagranicznych po przekazaniu listów uwierzytelniających Prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu.
Inspirowana z ZSRR próba komunistycznego puczu w Estonii (01.12.1924) zwróciła dużo uwagi również w Polsce. Rosnące zagrożenie międzynarodowe, coraz większe zrozumienie dla wspólnych interesów oraz częściowo również chęć okazania solidarności jeszcze bardziej zintensyfikowały stosunki między krajami, wzrosła także liczba wizyt na wysokim szczeblu.

W Estonii obchodzono rocznicę uchwalenia polskiej konstytucji, o czym donosiła prasa estońska już w latach 20. XX wieku.

14-15.01.1925 r. polski Minister Spraw Zagranicznych Aleksander Skrzyński odwiedził Estonię.

8-11.02.1925 r. z honorami przyjęto w Warszawie estońskiego Ministra Spraw Zagranicznych Karla-Roberta Pustę. Wizyta przyniosła międzynarodowe zainteresowanie i została szeroko opisana w prasie.

15.05.1925 r. Warszawę odwiedziła ośmioosobowa delegacja estońskiego parlamentu Riigikogu. W lutym 1926 r. odbyła się rewizyta członków Sejmu w Estonii.

W 1925 r. na zaproszenie Posła Estonii w Warszawie Johana Leppika Estonię odwiedził szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Stanisław Haller oraz jego zastępca generał Edmund Kessler. Pogłębiła się wzajemnie korzystna współpraca pomiędzy wywiadami wojskowymi obu krajów. Latem 1926 r. major Artur Normak uczył się w Polsce radiowywiadu i zdobyte umiejętności wykorzystywał  w Estonii.

Źródła:
Raimo Pullat, (2001), “Versaillest Westerplatteni-Eesti ja Poola suhted kahe maailmasõja vahel”, Estopol kirjastus, s. 103-104.

04-09.08.1926
Polski Związek Strzelecki oraz estoński Kaitseliit nawiązują bliską współpracę Kaitseliidu delegatsioon külas marssal Józef Piłsudskil 1933. aastal. Kaitseliidu delegatsioon külas marssal Józef Piłsudskil 1933. aastal.
Delegacja Kaitseliitu odwiedziła Polskę i porozumiała się z polskim Związkiem Strzeleckim w sprawie współpracy, która stała się szczególnie aktywna w latach 30. XX wieku.

Organizowano zawody jeździeckie i strzeleckie oraz wycieczki objazdowe – zarówno w Polsce, jak i Estonii. Zwyczajem stało się publikowanie specjalnych numerów periodyków tych organizacji, poświęconych drugiej stronie. Pogłębiły się również kontakty przyjacielskie.

W maju 1926 r. marszałek Józef Piłsudski ponownie doszedł do władzy w Polsce. Osiągnąwszy decydującą rolę w polityce zagranicznej, Piłsudski prezentował przychylne nastawienie do Estonii, co sprzyjało rozwojowi stosunków dwustronnych.

Źródła:
Raimo Pullat, (2001), “Versaillest Westerplatteni-Eesti ja Poola suhted kahe maailmasõja vahel”, Estopol kirjastus, s. 166-168.

09-10.02.1930
Wizyta państowa w Polsce Naczelnika Państwa Otto Strandmana Naczelnik Państwa Strandman i Prezydent Mościcki w Zamku Królewskim w Warszawie podczas wizyty Strandmana w Polsce. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe (3/1/0/4/405/5)
Wybrany w 1929 r. na naczelnika państwa Otto Strandman przed objęciem tej funkcji pełnił misję posła Estonii w Warszawie. Wizyta państwowa oraz przyjęcie go z honorami w Warszawie, odbiło się szerokim echem na arenie międzynarodowej. Wracając z Polski Otto Strandman podróżował przez Łotwę, gdzie odbywał się spis ludności i również on został uznany za mieszkańca Łotwy.

Koncert galowy w Operze Narodowej w Warszawie ku czci estońskiego Naczelnika Państwa. 10.02.1930. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe (3/1/0/4/405/9).

10-11.08.1930
Wizyta Prezydenta Polski Ignacego Mościckiego w Estonii Oficjalna wizyta w Estonii Prezydenta RP Ignacego Mościckiego (Narodowe Archiwum Cyfrowe) Oficjalna wizyta w Estonii Prezydenta RP Ignacego Mościckiego (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Wydarzenie to zorganizowano z najwyższą starannością, udekorowano ulice i przygotowano paradę wojskową. Tłumy mieszkańców Estonii z zainteresowaniem obserwowały idącą przez Stare Miasto w Tallinnie kolumnę.

Była to pierwsza wizyta państwowa Prezydenta Mościckiego i jedna z dwóch (obok Rumunii) wizyt zagranicznych w trakcie jego kadencji (1926-1939). Przeprowadzenie wizyt obu prezydentów stworzyło podstawy do utworzenia Towarzystwa Polsko-Estońskiego oraz Towarzystwa Estońsko-Polskiego. Obie organizacje zrzeszały polityków wysokiego szczebla i działaczy kulturalnych.

Źródła:
Riigivanem loetakse Läti elanikkude nimekirja… Päevaleht, 12. veebruar 1930, nr 42, s. 3
Poola. Koguteos. Toimetanud Bernhard Linde. Tallinn, 1930.

Brama honorowa na cześć Prezydenta Ignacego Mościckiego.

Brama honorowa na cześć Prezydenta Ignacego Mościckiego. 10.08.1930. Zdjęcie ze zbiorów prywatnych

Salme Leo pozdrawia w imieniu estońskich uczniów Prezydenta Polski podczas rozpoczęcia jego wizyty w Estonii w porcie w Tallinnie. 10.08.1930. Zdjęcie ze zbiorów Marje Einre.

Salme Leo pozdrawia w imieniu estońskich uczniów Prezydenta Polski podczas oficjalnego rozpoczęcia wizyty w Estonii w porcie w Tallinnie. 10.08.1930. Zdjęcie ze zbiorów Marje Einre.

 

1930-1935
Współpracy kulturalna w latach 30. XX wieku Korporatsioon Wäinla tudengid oma Varssavi konvendihoones 1935. aastal koos poola sõpradega Eesti Vabariigi aastapäeva tähistamas (foto: Välis-Eesti Korp! Wäinla, 1980). Korporatsioon Wäinla tudengid oma Varssavi konvendihoones 1935. aastal koos poola sõpradega Eesti Vabariigi aastapäeva tähistamas (foto: Välis-Eesti Korp! Wäinla, 1980).
Współpraca kulturalna systematycznie zacieśniała się przez cały okres międzywojenny, jednak znaczący jest właśnie początek lat 30. XX wieku.

W latach 30. utworzono Towarzystwo Estońsko-Polskie. Na Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie w Tartu działały odpowiednio lektoraty języka estońskiego i polskiego, most kulturowy pomiędzy Estonią i Polską utworzyli językoznawcy Villem Ernits i Jerzy Kapliński, literaturę i sztukę polską w Estonii przybliżał publicysta Bernhard Linde.

W okresie międzywojnia wielu młodych Estończyków o zainteresowaniach technicznych studiowało na Politechnice Gdańskiej i Politechnice Warszawskiej, gdyż Uniwersytet Techniczny w Tallinnie dopiero się rozwijał i liczono na uzyskanie znacznie lepszego wykształcenia w Warszawie i Gdańsku. O ile w Gdańsku nauczanie odbywało się w języku niemieckim, to studenci w Warszawie musieli nauczyć się polskiego, co początkowo sprawiało trudności, jednak szybko pomagały w tym znajomości i przyjaźnie z miejscowymi Polakami. Wiele przyjaźni przetrwało po zakończeniu studiów.

Źródła:
https://dea.digar.ee/cgi-bin/dea?a=d&d=postimeesew19381110.2.6
https://et.wikipedia.org/wiki/Vikipeedia:GLAM/Poola-Eesti_suhted/2
Välis Eesti Korp! Wäinla 1924-1979. Toronto, 1980.

08.1932
Kontakty sportowe Janusz Kusociński (po prawej) razem z trenerem Aleksandrem Klumbergiem na Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles w 1932 r. (Narodowe Archiwum Cyfrowe) Janusz Kusociński (po prawej) razem z trenerem Aleksandrem Klumbergiem na Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles w 1932 r. (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
W sporcie Polacy trenowali Estończyków i odwrotnie. Na przykład polski lekkoatleta Janusz Kusociński pojechał na Igrzyska Olimpijskie w Los Angeles w 1932 r. wraz z trenerem, estońskim sportowcem Aleksandrem Klumbergiem.
23.10.1934
Założenie Izby Handlowej Ponowne otwarcie Polsko-Estońskiej Izby Gospodarczej 19 października 2020 r. w Tallinnie. Ponowne otwarcie Polsko-Estońskiej Izby Gospodarczej 19 października 2020 r. w Tallinnie.
Aby wspomóc polskie i estońskie przedsiębiorstwa powołano Estońsko-Polską Izbę Gospodarczą, której działalność została wstrzymana w czasie okupacji. Izbę ponownie otworzono 19 października 2020 r. w Tallinnie.
07.05.1935
Naczelnik Państwa Konstantin Päts w Polsce Konstatin Päts. Zdjęcie: Estońskie Archiwum Narodowe Konstatin Päts. Zdjęcie: Estońskie Archiwum Narodowe
Naczelnik Państwa Konstantin Päts z powodów zdrowotnych udał się na leczenie do kurortu Truskawiec w Galicji. W ramach urlopu odwiedził również Warszawę i złożył wieniec na Grobie Nieznanego Żołnierza.
5.04.1937
Otworzenie trasy lotniczej Helsinki-Tallinn-Warszawa-Jerozolima Minister komunikacji generał Otto Sternbeck przecina wstęgę na lądowisku samolotów. Od jego prawej strony dyrektor generalny linii lotniczej LOT Wacław Makowski, sekretarz stanu w estońskim ministerstwie komunikacji K. Jürgenson, polski wiceminister komunikacji A. Bobkowski. Minister komunikacji generał Otto Sternbeck przecina wstęgę na lądowisku samolotów. Od jego prawej strony dyrektor generalny linii lotniczej LOT Wacław Makowski, sekretarz stanu w estońskim ministerstwie komunikacji K. Jürgenson, polski wiceminister komunikacji A. Bobkowski.

5 kwietnia 1937 r. uroczyście otworzono trasę Polskich Linii Lotniczych LOT, która poprzez Tallinn i Warszawę połączyła Helsinki i Jerozolimę, stając się przy tym najdłuższą trasą lotniczą w Europie. Otworzyli ją 29 kwietnia w Tallinnie estoński minister komunikacji Otto Sternbeck oraz dyrektor generalny LOT Wacław Makowski. Liczyła ona prawie 3200 km i podróż z Tallinna do Jerozolimy zajmowała niespełna 33 godziny.

Trasę Tallinn-Warszawa utworzono już w 1932 r.

Źródła:
https://www.tallinn-airport.ee/tallinna-lennujaam-80/euroopa-pikim-lennuliin-uhendas-tallinna-palestiinaga/

08.12.1937
Umowa o zatrudnieniu polskich robotników rolnych Polscy robotnicy na przejściu granicznym w Valdze w kwietniu 1939 r Polscy robotnicy na przejściu granicznym w Valdze w kwietniu 1939 r
Podpisano estońsko-polską umowę o zatrudnieniu polskich robotników rolnych, w wyniku której w ciągu kilku lat do Estonii przybyło kilka tysięcy polskich robotników.

W umowie zaznaczono, że polscy robotnicy nie mogą otrzymywać niższego wynagrodzenia niż robotnicy miejscowi. Dodatkowo Polacy byli zwolnieni z pracy w dni polskich świąt państwowych, na przykład 3 maja i 11 listopada. Estońscy pracodawcy musieli również brać pod uwagę tradycje i święta polskiego Kościoła katolickiego.

Źródła:
https://et.wikipedia.org/wiki/Vikipeedia:GLAM/Poola-Eesti_suhted/10

2.08.1939
Konflikt niemiecko-polski Nowy niebezpieczny konflikt polsko-gdański Nowy niebezpieczny konflikt polsko-gdański
Zaostrzył się konflikt pomiędzy Niemcami a Polską w kwestii Gdańska. Niemieckie żądania i sprzeciw Polski wobec niemieckich nacisków doprowadziły do ryzyka wybuchu wojny.

Estońscy dyplomaci wysyłali memoranda z Polski do Ministerstwa Spraw Zagranicznych o powadze sytuacji w Polsce. Trwały nawet przygotowania do ewakuacji zaplanowanej na 28 sierpnia. Estońskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych napisało do Poselstwa Estonii w Polsce: „W razie ewakuacji zniszczcie tajne archiwum. Niech Schmidt zostanie na wszelki wypadek na miejscu – Min. Spraw Zagranicznych 289“. Chodzi o przebywającego w Warszawie, również w czasie okupacji, radcę Poselstwa Konstantina Schmidta (Talvena).

Chociaż Estonia i Polska nie były sojusznikami wojskowymi, starano się w ramach możliwości pomagać sobie nawzajem. Według badającego stosunki polsko-estońskie historyka Piotra Łossowskiego, pułkownik Ludvig-Karl Jakobsen, były attaché wojskowy Estonii w Warszawie, pełniący funkcję attaché wojskowego Estonii w Berlinie, przekazał w 1939 r. Polakom informację o zagrażającym im niebezpieczeństwie: „W czerwcu 1939 r. pułkownika Jakobsena, który z jakiegoś powodu odwiedzał niemiecki Sztab Generalny, wprowadzono omyłkowo do gabinetu operacyjnego generała Hansa Haldera. Na ścianie zobaczył on dużą mapę, na której pokazane były miejsca koncentracji wojsk niemieckich wraz z liniami planowanych kierunków uderzenia na Polskę. Jakobsen przebywał tam tylko kilka sekund, gdyż od razu wyprowadzono go z pokoju. Udało mu się jednak zapamiętać najważniejsze rzeczy. Niezwłocznie, bez względu na niebezpieczeństwo i możliwe śledzenie przez Abwehrę, skontaktował się z podpułkownikiem Szymańskim i opowiedział mu o tym, co zobaczył (…)“
Piotr Łossowski. „Poola sõber Eestis kolonel Ludwik Jakobsen“. Rahva Hääl nr 28 (04.02.1993), s. 3.

Źródła:
ERA.957.14.698, 45, 68.

01.09.1939
Napaść Niemiec na Polskę
W wyniku zawiązanego 23 sierpnia między ZSRR i Niemcami paktu Ribbentrop-Mołotow, Niemcy napadły na Polskę.

Wojna rozwijała się się dynamicznie i na terenie całej Polski miały miejsce intensywne naloty.

05.09.1939 r. polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych napisało, że nie jest odpowiedzialne za bezpieczeństwo poselstw i zaleca wszystkim wyjazd. Dwa dni później spodziewano się już okupacji Warszawy w przeciągu „kilku dni“. Do tego czasu większość posłów wyjechała. Pozostały tylko opisy ewakuacji estońskiego Posła Johannesa Markusa i attaché wojskowego podpułkownika Reina Tombaka oraz tego, co widziano po drodze.

Poseł Estonii Johannes Markus uciekł razem z Polakami do Rumunii.

Źródła:
Raimo Pullat, (2001), “Versaillest Westerplatteni-Eesti ja Poola suhted kahe maailmasõja vahel”, Estopol kirjastus, s. 125-126.
Rahvusarhiiv, ERA.957.14.698, 60-87.
Karin Saarsen. Poola suvi: ühe eesti-poola suguvõsa elupeegeldusi. Tallinn, Eesti Raamat, 1991.

15.09.1939
Internowanie okrętu podwodnego "Orzeł" Poola allveelaev Poola allveelaev "Orzeł"
Republika Estońska, która ogłosiła swoją neutralność w trwającej wojnie, zgodnie z prawem międzynarodowym internowała polski okręt podwodny „Orzeł“.

Związek Radziecki, który 17 września 1939 r. napadł na Polskę od wschodu, wykorzystał internowanie jednostki, aby przedstawić Estonii żądania i prowadzić dalszą ekspansję w krajach bałtyckich. Podobnych przypadków było na terytorium Estonii więcej. Na przykład we wrześniu 1939 r. polski samolot wylądował na polu w majątku Mäksa w okręgu Tartu. Ponieważ chodziło o sytuację o mniejszej skali niż w przypadku okrętu podwodnego, władze estońskie pozwoliły samolotowi zatankować i opuścić przestrzeń powietrzną.

Pod koniec września 1939 r. Poselstwo Polski w Tallinnie zmuszone było do zawieszenia działalności i przeniesienia się do Helsinek. Ochronę pozostałych w Estonii polskich obywateli oraz interesów kraju przejęło Poselstwo Brytyjskie jako przedstawiciel państwa sojuszniczego Polski.

Źródła:
Raimo Pullat, (2001), “Versaillest Westerplatteni-Eesti ja Poola suhted kahe maailmasõja vahel”, Estopol kirjastus, s. 147, 163.

1939-1944
Okres II wojny światowej Poola lendurid külaskäigul Eestis. Foto: Rahvusarhiiv Poola lendurid külaskäigul Eestis. Foto: Rahvusarhiiv
Niespełna rok po zajęciu Polski przez Niemcy i Związek Radziecki, w czerwcu i lipcu 1940 r., w wyniku zorganizowanego przez ZSRR zamachu stanu i sfałszowanych wyborów swoją niepodległość utraciła także Estonia.

Po zajęciu Estonii władze radzieckie zamknęły działające w kraju towarzystwa przyjaźni z Polską, a lektor języka polskiego Jerzy Kapliński zginął w radzieckim obozie jenieckim. Polska i Estonia kontynuowały walkę o niepodległość w ruchach oporu, na uchodźstwie oraz w podziemiu.

Jednym z mniej znanych epizodów jest udział kilku estońskich pilotów wojskowych w szeregach brytyjskich Królewskich Sił Powietrznych w walkach o Polskę. W niektórych danych zachowały się nazwiska: kapitan Peeter Olt, kapitan Endel Susi, porucznik Ants Liblikmaa i porucznik Mihkel Kristian. Walczyli oni zarówno w szeregach sił powietrznych o wolność Polski, jak i później przeciwko nazistowskim Niemcom w różnych częściach Europy od Francji po Włochy.

Źródła:
Raimo Pullat, (2001), “Versaillest Westerplatteni-Eesti ja Poola suhted kahe maailmasõja vahel”, Estopol kirjastus, s. 270-278.

8.05.1945
Zakończenie II wojny światowej
W Berlinie o godzinie 21.20 czasu lokalnego podpisano akt kapitulacji Niemiec, który zakończył II wojnę światową w Europie. W wyniku wojny Związek Radziecki okupował Republikę Estońską.

W Polsce przy wsparciu ZSRR do władzy doszli komuniści i polska granica państwowa znacznie się zmieniła w porównaniu do okresu międzywojennego.

1976-1980
Polscy restauratorzy w Tallinnie Baszta Gruba Małgorzata w Tallinnie, którą od 1978 r. restaurowała polska firma Budimex (zdjęcie z cyfrowej kolekcji Estońskiego Muzeum Narodowego, autor: Viktor Salmre). Baszta Gruba Małgorzata w Tallinnie, którą od 1978 r. restaurowała polska firma Budimex (zdjęcie z cyfrowej kolekcji Estońskiego Muzeum Narodowego, autor: Viktor Salmre).
Gdy w 1976 r. okazało się, że w Tallinnie odbędą się regaty żeglarskie Igrzysk Olimpijskich w Moskwie w 1980 r., miasto szybko musiało stać się wizytówką kraju.

Do Tallinna wezwano polskich restauratorów, którzy wraz z konserwatorami odnowili znaczną liczbę kamienic na Starym Mieście w Tallinnie. Warto wspomnieć o Muzeum Morskim, Domu Bractwa Czarnogłowych, kamienicach mieszczących dawną kawiarnię Gnoom i kawiarnię Maiasmokk oraz budynku Gildii św. Olafa. Później polscy restauratorzy pracowali także w Tartu, gdzie wnieśli swój wkład np. budynki mieszczące kawiarnię uniwersytecką i dzisiejsze Muzeum Sztuki w Tartu.

Restauratorzy Grubej Małgorzaty Edward Biernacik i Józef Zielski w 1979 r, zatrudnieni w polskiej firmie PKZ (zdjęcie z Estońskiego Archiwum Narodowego, autor: Mati Hiis)

Restauratorzy Grubej Małgorzaty Edward Biernacik i Józef Zielski w 1979 r, zatrudnieni w polskiej firmie PKZ (zdjęcie z Estońskiego Archiwum Narodowego, autor: Mati Hiis)

 

17.09.1980
Powstanie NSZZ „Solidarność" Pamiątkowy kamień „Solidarności“ w dniu odsłonięcia w 2010 r. w Tallinnie Pamiątkowy kamień „Solidarności“ w dniu odsłonięcia w 2010 r. w Tallinnie
W wyniku porozumień sierpniowych w Gdańsku powstał NSZZ „Solidarność“.

Trochę ponad miesiąc później w Estonii opublikowano list 40, pod którym podpisało się 40 estońskich intelektualistów. Oba ruchy skierowane były przeciwko działaniom Związku Radzieckiego. Pierwsze ostrożne sprzeciwy wobec działań władz radzieckich, wraz z wprowadzeniem pierestrojki i głasnosti przez Michaiła Gorbaczowa, stały się bardziej odważne. Podczas gdy w Polsce w wyzwoleniu z komunizmu kluczową rolę odegrała „Solidarność“, tak w przypadku Estonii istotne były śpiewająca rewolucja i bałtycki łańcuch.

Dość ważną rolę w erozji władzy radzieckiej grał również Zachód – a dokładniej mieszkające tam diaspory Estonii i Polski. Głos Polaków był bardziej słyszalny od Estończyków ze względu na ich większą liczebność, jednak w swoich żądaniach nie zapomnieli oni także o kwestii bałtyckiej. Karol Wojtyła, wybrany w Rzymie w 1978 r. na papieża, jako Polak bardzo wspierał cierpiących pod jarzmem komunizmu i zarówno słowami, jak i czynami okazywał wsparcie dla „Solidarności“.

Dla upamiętnienia „Solidarności“ na Placu Wolności w Tallinnie postawiono pamiątkowy kamień z nazwą ruchu w języku estońskim – „Solidaarsus“, obok którego znajduje się ławka Fryderyka Chopina. Autorem obu dzieł jest Aime Kuulbusch-Mölder.

20.08.1991
Przywrócenie niepodległości Estonii Usunięcie pomnika Lenina w Tallinnie 23 sierpnia 1991 r. (autor: Peeter Langovits) Usunięcie pomnika Lenina w Tallinnie 23 sierpnia 1991 r. (autor: Peeter Langovits)
Rada Najwyższa Republiki Estońskiej przyjęła rezolucję ogłaszającą niepodległość państwową Estonii. Republika Estońska została przywrócona na podstawie ciągłości prawnej.
26.08.1991
Ponowne uznanie Estonii przez Polskę i wznowienie stosunków dyplomatycznych Pismo Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP do Ministra Spraw Zagranicznych Republiki Estońskiej Lennarta Meriego uznające Republikę Estońską Pismo Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP do Ministra Spraw Zagranicznych Republiki Estońskiej Lennarta Meriego uznające Republikę Estońską
Kilka dni po przywróceniu przez Republikę Estońską niepodległości Polska ponownie uznała Estonię za niepodległe państwo. Stosunki dyplomatyczne między Estonią i Polską zostały wznowione już 9 września tego samego roku.
02.07.1992
Traktat o przyjaznej współpracy i bałtyckim dobrosąsiedztwie
Podpisano traktat o przyjaznej współpracy i bałtyckim dobrosąsiedztwie, który zaczął obowiązywać 6 maja 1993 r.

W dniu 2 marca 1993 r. weszła również w życie umowa o zniesieniu obowiązku wizowego, która ułatwiła przekraczanie granic, a tym samym sprzyjała rozwojowi ruchu turystycznego między państwami. Od tego czasu zawarto jeszcze wiele umów dwustronnych, które ułatwiają stosunki między Polską a Estonią w różnych sferach życia.

Źródła:
https://www.gov.pl/web/eesti/eesti
https://www.riigiteataja.ee/akt/13059864
https://www.riigiteataja.ee/akt/13136645

06.05.1993
Pierwsza wizyta Prezydenta Lennarta Meriego w Polsce
Podczas przyjęcia zorganizowanego przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę w pałacu w Otwocku 6 maja, Prezydent Meri stwierdził w swojej przemowie, że „radością Estonii i dumą Estonii jest ponownie spotkanie z Polską w Pańskiej osobie po sześćdziesięcioletniej przerwie z winy Hitlera i Stalina“.

Ostatnią głową państwa, która witała Polskę w imieniu Estonii był Otto Strandman, w składzie jego delegacji był również młody dyplomata Georg Meri, ojciec Lennarta Meriego.

09-10.05.1994 Prezydent Polski Lech Wałęsa wraz z małżonką złożył wizytę państwową w Estonii.

20.06.1995
Otwarcie budynku Ambasady Republiki Estońskiej w Warszawie
Otwarcie budynku Ambasady Republiki Estońskiej w Warszawie. W okresie międzywojennym Ambasada Estonii tylko wynajmowała różne lokale, więc trzeba było znaleźć nową siedzibę. Zespół pod kierownictwem Riho Laanemäe za odpowiednią uznał dawną rezydencję Ambasadora Kolumbii przy ulicy Karwińskiej.

Ambasada RP w Tallinnie rozpoczęła działalność w sierpniu 1993 r. Początkowo Ambasadorem RP w Estonii był rezydujący w Rydze Ambasador Jarosław Lindenberg. Dziś Ambasada znajduje się przy ulicy Suur-Karja na Starym Mieście w Tallinnie.

Źródła:
Riho Laanemäe, (2003), “Teine tulemine: Taasiseseisvunud Eesti välisesindused”, Välisministeerium, s. 235-243.

1999
Utworzenie estońsko-polskiej grupy parlamentarnej Przewodniczący estońsko-polskiej grupy parlamentarnej Aadu Must wita na lotnisku w Tallinnie marszałek Sejmu Ewę Kopacz na początku jej wizyty w Estonii w 2013 r. Przewodniczący estońsko-polskiej grupy parlamentarnej Aadu Must wita na lotnisku w Tallinnie marszałek Sejmu Ewę Kopacz na początku jej wizyty w Estonii w 2013 r.
W parlamencie estońskim Riigikogu utworzono estońsko-polską grupę parlamentarną, której przewodniczył Kalev Kallo. Obecnie grupa liczy 9 członków, a na jej czele stoi Aadu Must.

W 2016 r. również w Sejmie zawiązano polsko-estońską grupę parlamentarną, do której należało 11 członków pod przewodnictwem Macieja Masłowskiego.

Źródła:
https://warsaw.mfa.ee/diplomaatiliste-suhete-ajalugu/
https://www.riigikogu.ee/riigikogu/parlamendiruhmad/parlamendiruhm/9dc99826-7f3a-097d-1bf9-3bfd1504db31/Eesti-Poola%20parlamendir%C3%BChm

12.03.1999
Wstąpienie Polski do NATO
Polska przystąpiła do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego. Było to pierwsze rozszerzenie NATO od zakończenia zimnej wojny. Oprócz Polski dołączyły Czechy i Węgry.
29.03.2004
Wstąpienie Estonii do NATO Podniesienie flagi Estonii przed siedzibą NATO w Brukseli Podniesienie flagi Estonii przed siedzibą NATO w Brukseli
Estonia przystąpiła do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego. Było to drugie rozszerzenie NATO od zakończenia zimnej wojny, jak dotąd największe w historii. Oprócz Estonii dołączyły Bułgaria, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia.
1.05.2004
Wstąpienie Polski i Estonii do Unii Europejskiej Podniesienie flagi Unii Europejskiej w pałacu Kadriorg Podniesienie flagi Unii Europejskiej w pałacu Kadriorg
Wraz z ośmioma innymi krajami Polska i Estonia weszły do Unii Europejskiej w 2004 r.
18-20.03.2014
Wizyta Prezydenta Ilvesa w Polsce Oficjalna przyjęcie przed Pałacem Prezydenckim © Raigo Pajula
Prezydent Toomas Hendrik Ilves i Evelin Ilves złożyli wizytę państwową w Polsce na zaproszenie Prezydenta Bronisława Komorowskiego.

Prezydent Ilves wraz z polską głową państwa otworzył Polsko-Estońskie Forum Gospodarcze oraz wygłosił na Uniwersytecie Warszawskim wykład pt. „25 lat później: zmiany geografii duchowej w Europie“. Prezydent i Evelin Ilves odwiedzili także Muzeum Powstania Warszawskiego oraz złożyli wieniec na Grobie Nieznanego Żołnierza. Prezydent Komorowski i Anna Komorowska przyjęli również wysokiej rangi gości na kolacji państwowej.

Złożenie wieńca przy pomniku Poległych Stoczniowców 1970
© Raigo Pajula

23.08.2015
Wizyta Prezydenta Dudy w Estonii Prezydent RP Andrzej Duda w Tallinnie na pierwszej oficjalnej wizycie zagranicznej jako prezydent.
Zaprzysiężony na stanowisko 6 sierpnia 2015 r. Prezydent Andrzej Duda złożył swoją pierwszą prezydencką oficjalną wizytę zagraniczną w Estonii 23 sierpnia. W Estonii spotkał się z Prezydentem Toomasem Hendrikiem Ilvesem, premierem Taavim Rõivasem oraz przewodniczącym Riigikogu Eikim Nestorem. Głównym tematem spotkania była współpraca w zakresie bezpieczeństwa.
25.08.2016
Pierwsze spotkanie Inicjatywy Trójmorza
W Dubrowniku odbyło się pierwsze spotkanie Inicjatywy Trójmorza. Inicjatywa Trójmorza, do której poza Polską i Estonią przynależą także Łotwa, Litwa, Czechy, Słowacja, Austria, Słowenia, Chorwacja, Węgry, Rumunia i Bułgaria, zrodziła się ze wspólnego pragnienia rozwoju połączeń transportowych, energetycznych i cyfrowych na osi północ-południe Unii Europejskiej, aby doprowadzić do wzrostu gospodarczego w regionie. W podobnym składzie planowano regionalną współpracę już na początku XX wieku, kiedy Józef Piłsudski opracował koncepcję federacji Międzymorza.
02.01.2020
Początek misji Polskich Sił Powietrznych w Ämari Polscy lotnicy rozpoczynają swoją misję w Ämari, autor: Jaan Vanaaseme
2 stycznia 2020 r. żołnierze Polskich Sił Powietrznych rozpoczęli po raz pierwszy ochronę przestrzeni powietrznej państw bałtyckich z bazy Ämari. Głównym celem misji było zapewnienie integralności przestrzeni powietrznej NATO. W razie potrzeby Polacy musieli być gotowi do reagowania przez całą dobę, w bałtyckiej przestrzeni powietrznej regularnie wykonywano także loty szkoleniowe. Misja trwała 4 miesiące.
06.03.2020
Otwarcie wystawy „Bałtyccy bracia – wspólny los Polski i Estonii w XX wieku“ Wystawa „Bałtyccy Bracia – wspólny los Polski i Estonii w XX wieku“ na Rynku Starego Miasta we Wrocławiu
Wystawa przedstawiająca mało znane aspekty wspólnej historii Estonii i Polski pt. „Bałtyccy Bracia – wspólny los Polski i Estonii w XX wieku“ została otwarta 6 marca 2020 r. przez Waldemara Siemińskiego, Konsula Honorowego Estonii we Wrocławiu.

Źródła:
https://www.postimees.ee/6918529/poolas-wroclawi-turuvaljakul-avati-eesti-ja-poola-uhist-ajalugu-tutvustav-naitus

Ambasador Republiki Estońskiej w Polsce Martin Roger (po lewej) oraz Konsul Honorowy Estonii we Wrocławiu Waldemar Jan Siemiński zwiedzają wystawę

31.12.2020
Stulecie stosunków dyplomatycznych Logo upamiętniające setną rocznicę nawiązania estońsko-polskich stosunków dyplomatycznych
Ostatniego dnia roku Estonia i Polska świętują setną rocznicę nawiązania stosunków dyplomatycznych.